It giet oan!?
Het is de uitspraak waar Nederland op dit moment op wacht. Vrij vertaald: Het gaat door. Wat gaat door? De elfstedentocht natuurlijk! Deze monsterlijke schaatstoch door Friesland is een onderdeel van de Nederlandse cultuur geworden. Deze tocht leidt over 200 kilometer grachten, kanalen en meren door elf friese steden om aan het einde weer in het beginpunt Leeuwarden aan te komen. Tussen stations zijn Sneek, Ulst [wymbritseradiel], Sloten [Gaasterlan-Sleat], Stavoren [Nijefurd], Hindelopen, Workum, Bolsward, Harlingen, Franeker en Dokkum. Hoewel de aangedane steden elk jaar gelijk zijn, varieert de exacte route welke geschaatst wordt elk jaar. Dit wordt bepaald aan de hand van de ijs kwalliteit.
Omdat er maximaal 15.000 deelnemers zijn worden hoge eisen gesteld aan de dikte van het ijs. Pas als vrijwel de hele route minimaal 15 centimeter ijs laat zien wordt de race gereden. Dit is exact de reden waarom de race niet heel vaak plaats vindt: om 15 cm ijs te krijgen moet het een week goed hard doorvriezen, met nacht temperaturen van sterke vorst. Dit komt zelden voor. Om precies te zijn, inclusief de eerste race in 1909 is de friese elfstedentocht slechts 15 keer gereden! (Wanneer deze race tot nu toe gereden is? De elfstedentocht is tot nu toe in de volgende jaren gereden: 1909, 1912, 1917, 1929, 1933, 1940, 1941, 1942, 1947, 1954, 1956, 1963, 1985, 1986, 1997).
Verschillende tochten
Elke keer is de race weer anders. Hierbij varieert de snelheid behoorlijk; In de snelste jaren zijn de rijders na iets minder dan 7 uur binnen, waarbij de gemiddelde schaatssnelheid van de winnaar op bijna 30 kilometer per uur ligt. Echter, als het weer tegen zit, gaat dit tempo naar onder. De eerste race was meteen ook de langzaamste, waar de eerste rijder pas na 13 uur en 50 minuten binnen kwam, een snelheid van 13,7 kilometer per uur.
Als zwaarste tocht wordt de tocht van 1963 gezien. Op 18 januari was het -18 graden met een zware wind. De omstandigheden waren dusdanig dat van het startcontingent van 15.000 rijders slechts 69 rijders de eindstreep bereikten. Velen kwamen met botbreuken en bevroren lichaamsdelen aan de kant van de race terecht. Deze race was dusdanig dat er zelfs een complete speelfilm over gemaakt is, ‘De mannen van 63’ genaamd.
Wat als er wakken zijn?
Wakken worden door het ijscommittee zoveel mogelijk gedicht. Dit kan gebeuren door bv stukken ijs van verschillende andere locaties aan te brengen in de wakken. Dit breekt de wind en zorgt ervoor dat wakken sneller dicht groeien. Mocht dit niet lukken, dan kunnen er lokaal matten en out aan de kant gelegd worden, waar de schaatsers overheen lopen om naar het volgende stuk betrouwbaar ijs te komen. Dit noemen we klunen. Uiteraard wordt er getracht zo min mogelijk klun plekken te hebben op de route.
Waarom wordt er nu gesproken over een elfstedentocht?
We spreken 1 februari 2012. De temperatuur is na een warme winter opeens onderuit gegaan dankzij een noord-oostelijke wind welke koude lucht uit Siberie brengt. De temperatuur is nu gedaald tot rond de -10, -15 ’s nachts. En de voorspellingen zijn dat het de komende week met dit soort temperaturen door blijft vriezen. Daarbij kan er binnen een week een ijslaag van 15 cm dik op open water opbouwen. Na slechts 3 dagen echte vorst zijn de friese meren al deels dicht gevroren. Dus is in Frieslland het Draaiboek ‘ijs’ ingegaan.
Draaiboek IJs
Het draaiboek ijs is een plan van het Wetterskip Fryslân (Waterschap Friesland) om ervroor te zorgen dat de beste omstandigheden gecreerd worden om ijs aan te laten groeien op de Friese waterwegen. Het bestaat uit verschillende stadia: Allerleerst worden de waternivo’s in de waterwegen van Friesland met 5 cm verlaagd. Hierdoor kunnen gemalen op de waterwegen langere tijd uit blijven, ook als er een keer een buitje valt. Als de bodem bevroren is, en er geen water meer opwelt in de polders gaan daar de gemalen uit: Er wordt geen water meer op de waterwegen gepompt. Dit is afgelopen maandag gebeurd. Tegelijk wordt een vaarverbod ingesteld. Hierdoor kan mooi schotsenvrij ijs bekomen worden. Al deze acties zijn genomen en afgerond op 1 februari. Alleen de sterke wind die over de kop van Nederland blaast is spelbreker om mooi ijs te krijgen. Op basis van de huidige weersverwachting is een ijsdikte van 15 cm op de Friese wateren haalbaar over 7 dagen. (15 cm is het minimum wat nodig is om een elfstedentocht te rijden.)
Wie mogen er meerijden
Alleen leden van de Koninklijke vereniging De Friese Elfsteden mogen meerijden in de elfstedentocht. Vanwege het hoge aantal leden van de vereniging was het niet mogelijk dat alle leden meerijden in een eventuele elfstedentocht. Daarom heeft de vereniging een complex start systeem opgesteld. Elk lid mag of in de even danwel in de oneven jaren meerijden. Zo kunnen ze tot 30.000 leden hebben, en toch 15.000 mensen eerlijk de kans geven om mee te rijden. 15.000 rijders is het maximum voor de te schaatsen route om alles veilig te laten verlopen.
