Wat is een dodo?

0
2756
blog placeholder

Van de dodo zul je vast wel eens gehoord hebben, al was het alleen maar door de uitdrukkingen “dappere dodo” of “zo dood als een dodo”. De vogel leefde duizenden jaren zonder natuurlijke vijanden op het eiland Mauritius in de Indische Oceaan. Na aankomst van Nederlandse kolonisten op het eiland was het binnen twee eeuwen gebeurd met de dodo. Tegenwoordig is hij het bekendste uitgestorven dier en ook wel het symbool van uitgestorven diersoorten.

Zijn uiterlijk en gewoonten

De eerste verslagen over de dodo stammen uit het jaar 1507 en zijn van Portugese zeelieden. Zij vertrokken weer en Mauritius bleef onbewoond totdat de Verenigde Oost-Indische Compagnie het aan het eind van de zestiende eeuw koloniseerde. De Nederlanders noemden het eiland “Mauritius” naar prins Maurits, de zoon van Willem van Oranje. Destijds liepen er nog heel veel dodo’s op het eiland rond. De vogels werden echter niet, zoals tegenwoordig gebruikelijk, wetenschappelijk bestudeerd. Wel zijn er een aantal verhalen over hen en zelfs tekeningen, hoewel deze erg van elkaar verschillen. In latere eeuwen zijn er ook nog resten van dodo’s onderzocht, onder andere ten behoeve van genetische onderzoeken. De dodo was verwant aan de duif, maar een flink stuk groter. Hij kon wel een meter groot zijn, vergelijkbaar met een kalkoenhaan, en zo’n twintig kilo wegen. Hij had grote voeten, een korte hals en een grote dikke, kromme zwarte snavel. Omdat hij geen natuurlijke vijanden had, verloor de dodo  in de loop van de evolutie zijn vliegvermogen. Een paar vleugelstompjes bleven over. Daarbij waggelde hij nogal onelegant en had achterop zijn dikke lijf een plukje veren, al met al een dommige en grappige verschijning. Hij at fruit, planten en misschien ook kleine prooidieren. Ook kon hij zich voeden met zaden en vruchten omdat hij een spijsverteringskanaal had dat vergelijkbaar is met dat van duiven. Met behulp van kiezelsteentjes in zijn maag kon hij zelfs de hardste zaden vermalen. Sommige ooggetuigenverslagen melden dat de dodo geen geluid maakte, maar anderen beweren dat hij piepte als een jonge gans. Helaas is dit niet meer te controleren aan de hand van de resten die er zijn overgebleven van de dodo. Waarschijnlijk was de vogel monogaam en legden de vrouwtjes een ei per jaar, terwijl ook de vader voor het jong zorgde zodra dat uit het ei was. 

Het einde van de dodo

De eerste mensen die op Mauritius belandden beschreven de tot dan toe onbekende vogel als “kuifzwaan” of “wilde kalkoen”. De dodo’s op hun beurt, die niet gewend waren aan gevaarlijke dieren, kwamen op hun gemak naar de mensen kijken. Zo vormden ze een gemakkelijke prooi voor de hongerige zeelieden. Duizenden vogels werden opgegeten, hoewel hun vlees taai was. Dit heeft de dodo de bijnaam “walgvogel” opgeleverd, maar na lange zeereizen bleek hij desondanks toch niet te versmaden. Daarnaast brachten de mensen ook varkens, ratten, honden en katten naar het eiland, die het vooral voorzien hadden op de eieren en de jongen van de dodo. Ook deze vormden een gemakkelijke prooi, aangezien de dodo’s gewend waren hun eieren onbeschermd in het bos te leggen en daar ook hun jongen op te voeden. Op die manier raakte de aanvankelijk talrijke dodo-bevolking vrij snel uitgedund. In de tweede helft van de zeventiende eeuw werden de vogels steeds minder vaak gesignaleerd en vermoedelijk zijn ze rond het jaar 1690 uitgestorven.

De manenduif, een duif uit Zuid-Oost-Azië is een nog levende nauwe verwant van de dodo.

Merkwaardig genoeg zijn er van veel uitgestorven vogelsoorten nog opgezette exemplaren, maar van de dodo niet. Alsof hij veel eerder ten onder is gegaan, resten alleen wat botjes en een schedel, een kop met gedroogd vel en een poot. Deze onderdelen zijn de resten van de opgezette dodo van het Ashmolean Museum in Oxford. De laatste intacte herinnering aan de dodo werd in de achttiende eeuw bijna geheel verbrand, nota bene in opdracht van de directeur van het museum. Tot slot heeft het East London Museum in Zuid-Afrika nog een origineel dodo-ei, waarvan een replica tentoongesteld wordt. De afgelopen jaren is men op Mauritius druk bezig met graven om een reconstructie te maken van het leven van de dodo’s voordat de ontmoeting met mens hen fataal werd. Ook hoopt men er nog eens een volledig dodoskelet te vinden. 

Dodo’s in boeken en films

Ondertussen leeft de dodo wel voort in de literatuur en de film. In Alice’s Adventures in Wonderland van de Britse schrijver Lewis Carroll komt een dodo voor, die niemand minder dan de schrijver zelf representeert. Zijn echte naam was Charles Lutwidge Dodgson, en omdat hij stotterde stelde hij zich voor als Do-do-dodgson. De Nederlandse schrijver Jan Wolkers schreef een boek genaamd “De walgvogel”en Jan den Hengst schreef zelfs een biografie genaamd “De Dodo, portret van een pechvogel”. Ook op het witte doek wil de dodo nog wel eens een come-back maken, zoals in de animatie-film Ice Age, deel I uit 2002. In de boeken en films van Harry Potter heten ze Diricawls en hebben zij het vermogen om in het niets te verdwijnen met achterlating van een wolkje veren. Het is jammer dat de werkelijkheid veel minder magisch is en de dodo echt voorgoed van de aardbodem is verdwenen, wel heel duidelijk door toedoen van de mens.

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here