De meeste ouders zullen zich maar al te goed realiseren dat ouderschap een complex iets is en dat op veel vragen geen eenvoudig antwoorden zijn. De interacties van ouders en kind en hoe de ouders reageren op de behoeften van hun kind zullen zeker de ontwikkeling beïnvloeden. Een opvoedingsstijl heeft te maken met het brede, algemene patroon van de ouderlijke acties.
Het beschrijven van opvoedingsstijlen is voortgevloeid uit het werk van Diana Birnbaum en andere onderzoekers naar de ontwikkeling van kinderen. Ze observeerden kinderen en keken naar allerlei kwaliteiten die de meeste ouders zouden willen zien in hun kinderen: volwassenheid, zelfstandigheid, zelfbeheersing, sociaal gedrag, ambitie en vele andere eigenschappen. Daarna ondervroegen ze de ouders van deze kinderen om na te gaan om welke invloed de opvoeding had op de eigenschappen. En welke manier van opvoeden bevorderde de eigenschappen. Het belangrijkste wat men ontdekte was: een warme en empatische en steunende manier van opvoeden of de meer controlerende en gedragsmatige manier van opvoeden.
Vanuit deze twee elementen onderzocht men de vier manieren van opvoeden.
De autoritaire en strenge opvoeding waarin de ouders het voor het zeggen hebben. Zij bepalen hoe een kind zich hoort te gedragen. Discussie en eigen inbreng wordt ontmoedigt en men eist gehoorzaamheid aan autoriteit. Ze hebben richtlijnen waar aan het kind moet voldoen en zijn veeleisend. Ze verwachten dat de regels in acht worden genomen en er is geen overleg of eigen inbreng. Het gevoel van het kind is niet van belang en ookniet of het kind het met de ouders eens is.
De gezaghebbende opvoedingsstijl. Ouders stellen in deze stijl zeker grenzen en bieden de kinderen structuur aan. Binnen deze grenzen mogen kinderen hun eigen beslissingen maken en ook van de gevolgen leren. Ouders leggen ook uit waarom de regels er zijn en waarom ze moeten worden opgevolgd. Ze praten erover met hun kinderen, houden wel degelijk rekening met de gevoelens en de ontwikkeling van hun kinderen, maar er wordt wel verwacht dat ze zich aan de regels houden. Het zijn ouders, die de leiding hebben over de kinderen met liefde, warmte en openheid. Ze stellen hoge eisen en werken toe naar zelfstandigheid.
De vrije of anti-autoritaire opvoedingsstijl. Deze manier van opvoeden is toegeeflijk en accepterend en met weinig uitoefenen van controle. Ze stellen geen grenzen en laten de kinderen hun eigen dingen ontdekken en zelf tegen grenzen aanlopen. Ze stellen veel minder eisen aan gedrag dan autoritaire of gezaghebbende ouders.
Niet betrokken ouders. Dit is maar een erg kleine groep, want doordat ze weinig omkijken naar de behoeften van het kind, grenst dit al snel aan verwaarlozing.
Omdat ouderschap niet iets statisch is maar altijd een interactieve situatie is niet alles in vakjes in te delen. Ook kinderen hebben stijlen om met hun ouders om te gaan en temperament. Kinderen hebben ook zo hun eigen manier van interpreteren van de boodschappen die ouders geven en de manier waarop men met hen omgaat. Maar ook de manier waarop ze reageren op specifieke gebeurtenissen. De meeste ouders zullen allerlei facetten van opvoedingsstijlen zien, maar meestal overheerst er toch wel een.
