Pluto en zijn manen
De planeet Pluto is, ondanks zijn geringe omvang, in meerdere opzichten een interessante planeet in ons zonnestelsel. Pluto bevindt zich in de buitenste regionen van ons zonnestelsel, zo’n negen miljard kilometer van ons vandaan. De kleine, lichtroze planeet werd dan ook pas in het jaar 1930 ontdekt door de astronoom Clyde Tombaugh. Hij wist dat er nog een onbekende planeet moest zijn in een baan buiten Neptunus, zoals al was voorspeld door Percival Lowell die hem echter nooit heeft gevonden. Tombough vergeleek fotografische platen op het Lowell Observatory in Arizona en vond hem tenslotte. Ruim vijftig jaar later werd ook Pluto’s maan Charon ontdekt. De verhouding tussen Pluto en Charon is niet te vergelijken met de aarde en onze maan. Niet alleen zijn beiden veel kleiner, ook is het verschil tussen de twee veel minder groot. Onze maan heeft maar 1,2% van de aardmassa, maar Charon heeft maar liefst 15% van de massa van Pluto. Het gevolg hiervan is dat Pluto en Charon een zogenaamde dubbelplaneet vormen, waarvan het gezamenlijke zwaartepunt buiten de massa van Pluto ligt. Daarbij blijven de twee altijd met dezelfde zijde naar elkaar gericht. Hoewel men weinig weet van de samenstelling van Pluto, men gaat uit van een rotsachtige kern met een ijslaag er omheen, ziet Charon er wat blauwer uit, hetgeen een andere samenstelling doet vermoeden. In het jaar 2005 werden er door de ruim-telescoop Hubble nog twee maantjes bij Pluto ontdekt. Aanvankelijk werden ze “ P1” en ”P2” genoemd en later kregen ze hun officiële namen Hydra en Nix. Deze namen verwijzen onder andere naar de Pluto-sonde “New Horizons”, die onderweg is naar Pluto en hier in het jaar 2015 zal aankomen. De sonde, waarin zich overigens as bevindt van de overleden Clyde Tombaugh, zal dan gedetailleerde foto’s maken van Pluto en Charon en Pluto’s atmosfeer onderzoeken.
Met de ontdekking van deze voorlopig laatste maantjes lijkt Pluto wel een zonnestelsel in het klein, een uniek fenomeen binnen ons zonnestelsel. Men vermoedt dat Pluto en zijn manen tegelijkertijd zijn ontstaan en dat de manen niet, zoals die van enorme planeten als Jupiter, ingevangen meteorieten zijn.
Planeet of planetoïde?
Astronomen vonden dat Pluto zoveel kleiner is dan de andere planeten, dat hij de titel planeet niet verdiende. De ontdekking van de lang gezochte “tiende” planeet slingerde deze discussie weer eens aan. Dit hemellichaam, door de pers “Xena” genoemd maar kreeg ironisch genoeg de officiële naam Eris, de Griekse godin van ruzie en verdeeldheid. Eris werd al ontdekt in 2003, maar werd aanvankelijk niet herkend als een bewegend hemellichaam. Twee jaar later gebeurde dat wel en bleek zij zelfs anderhalf keer zo groot te zijn als Pluto. Eris heeft een maan, Dysnomia, die is genoemd naar de dochter van de godin Eris. In 2006, tijdens een congres van de International Astronomical Union (IAU), werden mede als gevolg van deze ontdekkingen de criteria voor wat een planeet is aangescherpt. Hierbij verloor Pluto zijn status als planeet, maar er werd wel een nieuwe categorie bij verzonnen. Sindsdien heten Pluto, Eris en Ceres, de eerst ontdekte planetoïde, officieel dwergplaneten.
De symboliek van Pluto
Pluto is genoemd naar de Romeinse god van de onderwereld. Ook de namen van zijn manen zijn in passende stijl gekozen. Charon was de veerman van de rivier Styx, die in de Griekse mythologie de doden van de ene kant naar de andere kant bracht in ruil voor een muntstukje dat dan ook onmisbaar was bij de begrafenis. De twee laatst ontdekte maantjes verwijzen eveneens naar het dodenrijk. Nix is afgeleid van Nyx, de Griekse godin van de duisternis en Hydra was de negen-koppige waterslang die de onderwereld bewaakte.
Met zijn associatie met de onderwereld en het dodenrijk, werd Pluto in de astrologie vooral gezien als brenger van ellende en schokkende gebeurtenissen. Pluto, tientallen jaren door de wetenschap gezien als het laatste lichtpuntje in ons zonnestelsel, was symbolisch gezien bij uitstek verbonden aan ingrijpende verwerkings-processen, reorganisaties en drastische overgangen zoals de dood. Bedenk daarbij wel dat kosmisch gezien de dood niet meer is dan een nieuw begin en evengoed een wedergeboorte inhoudt. Pluto symboliseert daarom evengoed nieuwe ontdekkingen, doorbraken en ingrijpende veranderingen, plus het inzicht dat opruimen vaak noodzakelijk is om plaats te maken voor vernieuwing. In dat licht gezien is het dus niet eens zo vreemd dat Pluto eerst het wetenschappelijke etiketje “planeet” kreeg opgeplakt en dat er pas later de nieuwe categorie “dwergplaneet” werd verzonnen voor hem en een aantal soortgenoten.