Onder milieuvervuiling wordt de schadelijke invloed verstaan die aan het milieu wordt toegebracht door menselijk handelen. Milieuvervuiling is tegenwoordig een hot item, maar eigenlijk is het al eeuwenoud. Wel is het zo, dat hoe meer mensen er zijn en hoe meer ze geconcentreerd leven, hoe vervuilender hun handelen wordt. Milieuvervuiling kan gaan om onnatuurlijke concentraties van chemische stoffen, maar ook om te veel en te hard geluid, licht of straling. Soms gaat het om zaken die wel in de natuur voorkomen, maar zonder de mens in veel kleinere concentraties. Voorbeelden zijn chemicaliën als kooldioxide en fosfaten. Maar het kan ook gaan om stoffen die door de mens zijn uitgevonden, zoals plastic.
Als de concentratie van een chemische stof of een verschijnsel als geluid of licht veel hoger is dan normaal, wordt het gezien als vervuiling of verontreiniging. De vervuiling van het milieu kan een schadelijke invloed hebben op de mens, niet alleen wat betreft gezondheid maar ook voor de welvaart en de economie. Daarnaast kan de natuur nadelig beïnvloed worden, doordat bijvoorbeeld het aantal soorten planten en dieren afneemt doordat hun leefomgeving zo sterk is vervuild dat zij er niet meer kunnen leven.
De overheid reguleert de bescherming van het milieu onder andere door speciale wetten, de milieuwetgeving. Milieuvervuiling wordt onderverdeeld in drie gebieden, al naar gelang het element dat is vervuild: de bodem, de lucht of het water.
Bodemvervuiling
In geval van bodemvervuiling is er sprake van vervuiling van de grond en het grondwater door stoffen of materialen die daar van nature niet voorkomen, maar door menselijke activiteiten in de bodem zijn terechtgekomen. Verontreiniging van de grond vond al plaats in de Middeleeuwen. Hele steden zijn gebouwd op bergen afval, waar niet alleen huisvuil maar ook de rommel van leerlooiers, pottenbakkers en verffabriekjes werd gestort om maar een stevige ondergrond te krijgen. Recenter, maar even berucht zijn de terreinen van vroegere gasfabrieken en de opslagtanks van garages en tankstations, die vroeger gewoon tussen de huizen in stonden. Ook veel later nog, aan het eind van de vorige eeuw, zijn nog hele woonwijken gebouwd op verontreinigde bagger. Aan dit soort praktijken is zowel in Nederland als in België een einde gemaakt door de Wet Bodembescherming, maar natuurlijk is bodemvervuiling nog steeds niet helemaal uitgebannen, al dan niet per ongeluk.
Luchtvervuiling
Bij luchtvervuiling vindt de verontreiniging plaats doordat er zich stoffen in de lucht bevinden die er niet thuis horen. Deze vervuiling kan veroorzaakt worden door menselijk handelen, maar kan ook afkomstig zijn uit de natuur. Denk daarbij aan gassen die vrijkomen bij een vulkaan-uitbarsting, rook van bosbranden en opwaaiend stof in droge gebieden.
Luchtvervuiling door menselijke activiteiten zijn bijvoorbeeld de uitlaatgassen van auto´s en chemische stoffen afkomstig van de agrarische sector, zoals ammoniak uit mest en kunstmest. Ook fabrieken, elektriciteitscentrales en verbrandingsovens kunnen allerlei stoffen uitstoten die eigenlijk beter niet in de lucht kunnen hangen. Het gaat dan om stoffen als benzeen, koolmonoxide, stikstofdioxide, zwaveldioxide en chloorfluorkoolstofverbindingen, de zogenaamde CFK’s.
Watervervuiling
Bij watervervuiling gaat het om een ongunstige verandering in de kwaliteit van water. Dit kan een schadelijk effect hebben op de mensen, de dieren en de planten die ermee in contact komen. Omdat de meeste ecosystemen afhankelijk zijn van zoet water, heeft vervuiling van water ernstige consequenties. Planten en dieren verdwijnen omdat ze er niet meer in of van kunnen leven, en ook wordt het steeds problematischer om schoon drinkwater voor mensen te blijven leveren.
De industrie, de landbouw en particuliere huishoudens zijn verantwoordelijk voor de vervuiling van het water. Maar ook de verouderde en ontoereikende rioleringsystemen in Nederland en Vlaanderen dragen hun steentje bij aan de watervervuiling. In de tweede helft van de 19e eeuw ging men pas beseffen dat het lozen van afvalwater zonder het te zuiveren schadelijk was, met name in grote steden. Later kwamen dan ook de eerste installaties om afvalwater eerst te zuiveren voordat het werd geloosd. Desalniettemin raakte in de tweede helft van de 20e eeuw het water in Europa steeds ernstiger vervuild. De rivieren stonken, er kon niet meer in gezwommen worden, de vissen dreven er dood in en soms ook lagen schuim. In diverse landen werden er wetten uitgevaardigd om de verontreiniging van het oppervlaktewater tegen te gaan en de zuivering en lozingen te reguleren. Mede dankzij internationale samenwerking, want rivieren stromen nu eenmaal door verschillende landen, is de vervuiling van rivieren als de Rijn en de Maas flink teruggedrongen.
Wat kun je zelf doen tegen milieuvervuiling?
Natuurlijk wil je ook als particulier verantwoordelijk met het milieu omgaan. Het is dan ook verstandig om je bewust te zijn van de consequenties voor het milieu van jouw handelen. Zoals de vraag welke stoffen je auto uitstoot en wat voor huishoudelijk afval je produceert. Het is een relatief kleine moeite om dit afval in ieder geval te scheiden en in de juiste bakken aan te bieden aan de gemeentereinigingsdiensten. Ook als consument heb je invloed op de hoeveelheden spullen die je aanschaft. Al je spulletjes moeten eerst geproduceerd worden en zullen uiteindelijk ook weer als afval eindigen. Laat je overtollige spullen daarom ophalen door recycling bedrijven, dat scheelt afval en je helpt er iemand mee die niet alles nieuw kan kopen. Wat voedsel betreft: biologisch eten is duurder, maar het is ook veel gezonder en milieuvriendelijker geproduceerd, zelfs als het om vlees gaat. De discussie over het verplichten van spaarlampen of led-verlichting om het elektriciteitsverbruik terug te dringen is in volle gang terwijl er alleen maar meer energievreters worden verkocht als jacuzzi´s, wasdrogers en waterbedden. Als we dat met zijn allen echt zouden kunnen laten, dan kan dat best invloed hebben. Of deze invloed opweegt tegen het feit dat we de zware industrie, de grootste bron van vervuiling, niet hebben afgeschaft maar alleen verplaatst naar andere landen zal de tijd moeten leren.
