Uranus,
genoemd naar de Griekse god Ouranous, is de zevende planeet van ons
zonnestelsel vanaf de zon. De ijzige reus is niet met het blote oog
te zien, zodat hij in de Oudheid niet bekend was en pas werd ontdekt
toen de telescopen steeds beter werden. Hij werd in 1690 voor het
eerst waargenomen door John Flamsteed, die er vanuit ging dat het
ging om een ster in het sterrenbeeld Taurus. Bijna 100 jaar later
werd Uranus 12 keer gespot door Pierre Lemonnier, maar nog steeds
ging men uit van een ster. De ontdekking kwam daarom op naam van
William Herschel te staan. Hij kwalificeerde de vermeende ster “34
Tauri” in 1781 als planeet, die hij “Georgium Sidus” noemde
naar de Engelse koning George III. In 1850 werd de planeet officieel
Uranus genoemd.
Uranus
doet ongeveer 84 jaar over zijn baan om de zon, en draait in 17 uur
en een kwartier om zijn eigen as. Uranus heeft, net als zijn buurman
Neptunus, overeenkomsten met de kernen van gasreuzen Jupiter en
Saturnus. Men vermoedt dat zijn kern uit nikkelijzer en gesteenten
bestaat, met daaromheen water, methaan en ammoniak. Om de kern zit
een atmosfeer van vloeibaar waterstof, helium en methaan, die naar
het oppervlak toe steeds gasvormig worden. De ijsblauwe kleur die zo
kenmerkend is voor Uranus, wordt veroorzaakt door het hoge gehalte
methaan in de atmosfeer. Dat absorbeert rode en oranje kleuren, maar
weerkaatst blauw en groen. Uranus heeft geen wolkendek, alleen rondom
de evenaar komen wel eens wolken voor, mits de zon er op staat. De
planeet heeft overigens geen gezellig klimaat. Door de afstand tot de
zon, en daardoor het gebrek aan straling van de zon, is het er koud
en donker. Daarbij heeft Uranus vergeleken met de andere planeten een
extreem gekantelde as, die bijna evenwijdig aan zijn baanvlak.
Daardoor is het eigenlijk niet duidelijk wat de noordpool en wat de
zuidpool is. Een gevolg daarvan is dat de seizoenen beduidend meer
variëren dan op aarde. Op alle breedtegraden is er een enorm
verschil tussen de lengte van een winter- en een zomerdag, zoals dat
op aarde bij de polen voorkomt. Men vermoedt dat deze extreme hoek
ooit is veroorzaakt door een botsing met een ander groot
hemellichaam, hetgeen ook het grote aantal manen van Uranus zou
verklaren. Een andere mogelijke verklaring voor dit verschijnsel is
dat ze het gevolg zou zijn van de zwaartekracht die de gigantische
buren Jupiter, Saturnus, Neptunus en Uranus zelf op elkaar
uitoefenen. Je zou overigens verwachten dat ook de temperatuur op de
planeet erg schommelt, maar dat is vreemd genoeg niet zo. Voyager 2
heeft een temperatuur van -215 °C gemeten, die over de gehele
planeet min of meer gelijk was.
Manen
en ringen
Uranus
heeft 27 manen, waarvan 5 grotere. Oberon en Titania werden al in
1787 ontdekt door William Herschel, die in Uranus een planeet had
herkend. In de negentiende eeuw volgden de manen Ariel en Umbriel en
in de twintigste gingen de ontdekkingen door met Miranda, ontdekt in
1948 door Gerard Kuiper. De manen van Uranus zijn vernoemd naar
personages uit de toneelstukken van Shakespeare en de gedichten van
Alexander Pope.
De
ringen van de planeet werden in 1977 ontdekt. Men zag er toen negen,
die bestaan uit donkere brokstukken van maximaal 10 meter. Zij
bevinden zich tussen de 41.800 en 51.100 kilometer van de planeet.
Tijdens de missie van Voyager 2 in 1986 kwamen daar nog twee zwakke
ringen, een paar onvolledige ringen en een paar maantjes bij.
In
de jaren 2003 tot en met 2005 heeft ook de Hubble Ruimtetelescoop de
planeet een paar interessante geheimen weten te ontfutselen,
waaronder twee ringen op veel grotere afstand van de planeet.
De
symboliek van Uranus
De
Oudgriekse Ouranous, in het Latijn bekend als Uranus, was in de
Griekse mythologie de personificatie van de hemel en werd zelden
afgebeeld als persoon. Toch vormde hij samen met zijn moeder en
echtgenote Gaia, de aardgodin, het oudste godenpaar. Als zodanig
waren zij verantwoordelijk voor de schepping van een hele reeks
mythologische figuren, waaronder de cyclopen, de Titanen en de
Oceaniden. Omdat hij zich bedreigd voelde, verbande Ouranous zijn
nakomelingen naar Tartarus, de ingewanden van de aarde. Dit kon niet
voorkomen dat hij een kopje kleiner gemaakt door zijn zoon, de Titaan
Kronos. Deze castreert, nota bene geholpen door moeder Gaia, zijn
vader. Uit Ouranous edele delen, die in de zee terechtkomen, wordt
Aphrodite geboren. Hierna heerst Kronos met zijn zus en echtgenote
Rheia over de wereld.
Omdat
de planeet Uranus in de Oudheid nog niet bekend was, heeft de
symboliek van de planeet in de astrologie niets te maken met deze
oude mythe. Uranus staat bij uitstek voor vernieuwing en voor een
breuk met het oude, vertrouwde. Maar ook voor de diepere wijsheid en
bewustwording, het plotseling weten van hetgeen voorheen nog onbekend
was. De planeet Uranus is anders dan andere planeten en staat daarom
ook symbool voor de typische dwarsligger. Dan gaat het niet om
traditionele opstandigheid, maar om vrijheid van geest. Hij roept ons
op om vanuit onze eigen oorsprong te streven naar vernieuwing en
verandering en trouw te blijven aan onze eigen waarheid. Tot slot
heeft Uranus te maken met het bovenpersoonlijke, met intuïtie,
idealen, onvoorspelbaarheid, met alles wat afwijkt van het normale en
met elektrische verschijnselen.
