Delirium of
delier is afgeleid van het Latijnse lira hetgeen groeve, spoor betekent;
delirium kan dus vertaald worden als ontsporing.
Een delier
is een veel voorkomende, tijdelijke psycho-organische stoornis; gekenmerkt door
wisselend of gedaald bewustzijn, desoriëntatie, hallucinaties, waanideeën en
verward denken en vaak, doch niet altijd, motorische onrust en angst.
Oorzaken van acute verwardheid
Er zijn vele
oorzaken waardoor een delier kan optreden. Men kan ze onderverdelen in twee
groepen, nl.:
· Lichamelijk oorzaken
· Plotse veranderingen op psychisch en
sociaal gebied
Het is
echter vaak moeilijk één oorzaak voor het ontstaan van een delier aan te
wijzen, dit is vooral zo bij patiënten met een ernstige lichamelijke ziekte.
Lichamelijke
oorzaken die kunnen bijdragen aan een delier zijn:
· Slechte voedingstoestand en
deficiënties, bijvoorbeeld Vitaminegebrek;
· Intoxicaties met medicamenten, bijvoorbeeld diuretica, psychofarmaca,
pijnstillers, digoxine, cimetidine, of alcohol;
· Ontrekkingsreactie, o.a. van alcohol, opiaten, sedativa;
· Cardiovasculaire stoornissen in de
respiratoire insufficiëntie, met als gevolg een zuurstof tekort
in de hersenen;
· Anemie, vooral wanneer deze plotseling
ontstaan is;
· Endocriene stoornissen, voorbeeld schildklierstoornissen en
bijnierhormoonstoornissen;
· Metabole stoornissen, voorbeeld diabetes mellitus, uremie,
lever- en/of nierinsufficiëntie en elektrolyten stoornissen;
· Ruimte innemende processen in de schedel en/of beschadiging van de hersenen, voorbeelden tumor, abces, subduraal
hematoom.
Ook
plotselinge veranderingen op psychisch en sociaal gebied kunnen bij somatisch
kwetsbare personen een delier veroorzaken.
Deze uitlokkende factoren zijn:
· Stress rond de ziekenhuisopname, de
ernst van de ziekte of operatie, angst;
· Heftige emoties in samenhang met
recent geleden verliezen;
· Slaapgebrek en andere stoornissen in
slaap/waak ritme;
· Te weinig prikkelingen van de
zintuigen of juist overprikkeling van de zintuigen;
· Blaasretentie of obstipatie;
· Hevige pijn;
· Koorts;
· Gedwongen immobiliteit.
Er zijn dus
vele risicofactoren en omstandigheden die een delier veroorzaken. Het is van
groot belang dat deze tijdig worden herkend. Hoe groter
het aantal aanwezige risicofactoren of omstandigheden met betrekking tot het
acuut optredende delier, hoe groter de kans dat dit optreedt.
Behandeling van acute verwardheid (delirium)
De
behandeling van acute verwardheid bestaat uit drie zaken, nl.:
Luxerende factoren opsporen en behandelen.
Op grond van klinische overwegingen (leeftijd patiënt, chronische ziekten,
medicijngebruik, verslaving, trauma, aanwijzingen voor dementering,
verwaarlozing, operatieverslag) wordt op indicatie aanvullend onderzoek
aanbevolen.
Medicamenteuze behandeling
Voorbeelden van medicatie zijn:
– Antipsychotica: Haloperidol;
– Benzodiazepinen :bij lichte vormen;
– Fysostigmine: bij anticholinerg syndroom (bv. bij
intoxicatie TCA’s) i.o.m. anesthesist;
– Suppletie vitaminen: bij alcoholmisbruik,
ondervoeding, resorptiestoornissen;
– Trazodon: bij chronische delier als benzodiazepinen
gecontra-indiceerd zijn.
Psychohygiënische maatregelen
Voorbeelden
zijn: hulp bij orientatie, evenwichtige dagstructuur, indien nodig beschermende
maatregelen zoals fixatie, enz.
De meest
effectieve behandeling van een delirium is het behandelen van de oorzaak,
meestal op deze van een lichamelijke ziekte. De interventies
zijn gericht op het nemen van maatregelen om de omstandigheden van de patiënt
zo gunstig mogelijk te maken. De interventies die gericht zijn
op de medicamenteuze behandeling bestaat voornamelijk uit het observeren van de
bijwerkingen van de medicatie.
In het
verpleegkundige proces zijn een aantal fasen te onderscheiden welke als een
cyclisch proces tijdens de begeleiding telkens weer herhaald zouden moeten
worden totdat het uiteindelijke
doel bereikt is. Het zijn dus geen afgebakende fasen maar zij gaan in elkaar
over.
De
verschillende fasen van het proces zijn:
· De inventarisatiefase
· De diagnostischefase
· De doelstellingsfase
· De planningsfase
· De uitvoeringsfase
· De evaluatiefase.
Het
verpleegproces en de continue aanwezigheid van verpleegkundigen bieden bij de
mogelijkheden om de symptomen van acuut optredende verwardheid of delier te
signaleren, waardoor tijdig actie kan worden ondernomen. Het valt niet te
voorkomen dat een patiënt toch acuut verward kan raken. De interventies moeten ervoor zorgen dat dit probleem zo klein mogelijk blijft.
