Het is heel moeilijk om de levensgemeenschap van mieren te beschrijven. Elke mierensoort (er bestaan meer dan 3 000 soorten) heeft een eigen staat waarin men individuen van verschillende vormen aantreft.
Zo heeft men bij de mieren werksters, soldaten, mannetjes en koninginnen, die er heel verschillend uitzien. Een geleerde naam voor dit verschijnsel is polymorfisme.
Bij de honingbij heb je last om de koningin te vinden doordat ze heel sterk op de andere bijen lijkt. De mierenkoningin vind je gemakkelijk. Ze is het grootste individu en soms is ze gevleugeld. Een koningin leeft 10 tot 12 jaar.
Een werkster leeft ongeveer drie maanden. De meeste nesten hebben meerdere koninginnen. De mannetjes hebben gewoonlijk gedurende een korte tijd ook twee paar vleugels.
De werksters kan men indelen in soldaten en eigenlijke werksters. De soldaten hebben meestal een grote kop en zware monddelen, die niet geschikt zijn om voedsel te vergaren. Meestal worden ze door de gewone werksters gevoed.
De kleine werksters doen al het werk: het nest bouwen, de eieren en larven verzorgen en voedsel vergaren. De mieren hebben een zeer gevarieerd dieet. Ze eten groen, granen en insecten, wat een kenmerk is van hun evolutie: net zoals wij zijn het alleseters.
De mierengemeenschappen kan men indelen in twee soorten, de oogstmieren en de trekmieren.
De trekmieren trekken in grote groepen van duizenden mieren op strooptocht. Zo’n groep noemt men een colonne. Ze leggen dagelijks grote afstanden af, en doden de dieren die ze op hun tocht tegenkomen. Links en rechts van de colonne lopen soldaten, die de colonne in goede banen leiden.
Oogstmieren hebben een vast nest dat onder de grond ligt. Het bestaat uit gangen en kamers. Aan de ingang van zo’n nest vindt men meestal hoopjes aarde.
Eieren, larve en poppen bevinden zich op een aparte verdieping (in een andere kamer) van het nest. Wanneer het kouder of regenachtig wordt, zullen de werksters dit broedsel naar dieper gelegen kamers van het nest verplaatsen. Er zijn ook speciale proviandkamers waar voedsel bewaard wordt.
